Nhận dạng dị ứng thường gặp

Các phòng của cơ thể dễ bị dị ứng nhất là mắt, mũi, phổi, da và dạ dày. Mặc dù các loại dị ứng không giống có thể biểu hiện không như nhau nhưng tất cả đều do đáp ứng miễn dịch quá mức đối với các chất lạ tại những người có cơ địa nhạy cảm. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về một số loại dị ứng thường gặp nhất.

Viêm mũi dị ứng: Là loại dị ứng thường gặp nhất và thường có các triệu chứng tại mũi theo mùa do phấn hoa. Tình trạng viêm mũi dị ứng quanh năm thường là do các tác nhân dị ứng có trong nhà như bụi, mốc, lông thú vật. Viêm mũi dị ứng có hiện tượng thành từng cơn, trong cơn các triệu chứng điển hình, ngoài cơn có thể hoàn toàn bình thường. Cơn dị ứng đến đột ngột và mất đi cũng rất nhanh. Thường bắt đầu là ngứa mũi, chảy nước mũi, chảy nước mắt, hắt hơi từng tràng thường xuyên không thể kìm hãm được. Ở trẻ nhỏ, đôi lúc không hắt hơi mà chỉ ngạt, tắc mũi. Trong 1 số trường hợp còn kèm theo các bệnh vào tiêu hóa như trướng bụng đầy hơi, có thể tiêu chảy. Bệnh nhân có thể đau đầu, mệt mỏi, ngạt mũi các mức độ khác nhau: ngạt từng lúc, từng bên hoặc ngạt cả hai bên.

Hen phế quản hay gặp lúc thay đổi thời tiết.

Hen phế quản (suyễn): Thời tiết thay đổi, đông sang xuân là giai đoạn bùng phát của các loại bệnh hô hấp trong đó có hen phế quản. Hen phế quản là 1 tình trạng chít hẹp cấp tính của đường hô hấp do co thắt, phù nề và tăng tiết dịch trong lòng phế quản xảy ra bởi nhiều nguyên nhân từ đó làm bệnh nhân khó thở với các mức độ từ nhẹ tới nặng. Đặc trưng căn bản của cơn hen phế quản là diễn ra từ từ (một số trường hợp có thể đột ngột, dữ dội) với các triệu chứng như tức ngực, cảm giác đè nặng, chẹn ngực; khó thở, nghe có tiếng cò cử, khó thở thì thở ra (bệnh nhân hít vào thì dễ hơn lúc thở ra), ho nhiều; thở nhanh nông, tím môi đầu chi; co kéo cơ hô hấp... và có những trường hợp suy hô hấp nặng tiến triển nhanh có thể làm bệnh nhân tử vong nhanh chóng nhất ví dụ không được can thiệp cấp cứu kịp thời.

Dị ứng mắt: Dị ứng mắt thường xảy ra trên người có cơ địa dị ứng kèm theo các loại bệnh dị ứng khác của cơ thể. Khi bị dị ứng, mắt của bạn trở nên nhạy cảm quá mức với 1 số chất, mặc dù có thể những chất đó không phải là tác nhân độc hại. Lúc đó mắt trở thành ngứa đỏ, sợ sáng hoặc có cảm giác có vật lạ tại trong... Đây là triệu chứng thường gặp tại nhiều người, bệnh không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng tới thị lực sau này của người bệnh. Nhiều người cho rằng, da, mũi mới dễ bị dị ứng, chứ mắt, do luôn có nước mắt “bảo vệ” nên khó nhiễm bệnh. Nhưng trong thực tế, mắt thuộc nhóm cơ quan có nguy cơ cao bị dị ứng do mắt liên tục tiếp xúc với môi trường. Do phần bên ngoài của mắt luôn ẩm ướt, nên khả năng bám dính và kích ứng của các kích thích và dị nguyên sẽ tăng lên. Tuy rằng nhờ có nước mắt, các dị nguyên có thể nhanh chóng nhất bị rửa trôi, nhưng chỉ cần một thời gian rất ngắn, chúng cũng đã có thể gây ra các biểu hiện dị ứng tại mắt.

Viêm da dị ứng: Viêm da dị ứng là biểu hiện tổn thương da của 1 dạng dị ứng với đặc điểm ngứa, nổi nốt sần, giống ban đỏ và mụn nước, mụn nước có thể kết tụ lại tạo thành mảng, nhiều tổn thương bị nhiễm khuẩn, trầy da, biểu hiện ra bên ngoài bằng rỉ nước và đóng vảy. Vị trí bệnh thường có hiện tượng là trên mặt, da đầu, chi... Nguyên nhân gây bệnh có thể do di truyền, do có bất thường về điều hòa miễn dịch như tăng tổng hợp IgE, tăng IgE đặc hiệu với thức ăn, vi khuẩn, dị ứng nguyên không khí... hoặc gặp trong các bệnh tổ đỉa, chàm, viêm da tiết bã nhờn, liken đơn mạn tính... Đặc biệt, bệnh hay gặp ở những người mà gia đình có bệnh sử liên quan đến dị ứng như hen, dị ứng thức ăn, viêm mũi dị ứng. Bệnh tạo ra một vòng luẩn quẩn là ngứa - gãi - nổi ban - ngứa. Viêm da dị ứng thường bắt đầu ở trẻ em trước tuổi 5 và có thể kéo dài vào tuổi trưởng thành. Đối với 1 số trường hợp, nó phát định kỳ và sau đó sẽ giảm trong 1 thời gian, thậm chí lên tới vài năm. Ngứa gãi nhiều làm phát ban sây sát có thể làm cho bệnh nhân ngứa nhiều hơn.

Nổi mày đay: Mề đay là một phản ứng viêm của da, có cơ chế phức tạp, trong đó có sự can thiệp của chất trung gian hóa học chính là histamin. Tuy là 1 bệnh da phổ biến, rất dễ nhận biết nhưng lại khó phát hiện nguyên do dù đã làm đầy đủ các xét nghiệm. Có nhiều nhân tố gây bệnh (bên trong, bên ngoài cơ thể, cơ địa) và trên một bệnh nhân, nhiều khi không duy nhất 1 mà gồm nhiều yếu tố cùng kết hợp. Các triệu chứng kinh điển là: mảng viền đỏ gồ lên mặt da, ngứa nhiều,...

Sốc dị ứng: Còn được gọi là phản vệ hay sốc phản vệ. Là 1 phản ứng của cơ thể đối với các dị nguyên tấn công về cơ thể. Điều này là rất tốt khi có vật lạ có hại (như vi khuẩn hoặc virut). Nhưng hệ thống miễn dịch của một số người phản ứng thái quá với các chất không gây ra phản ứng dị ứng. Triệu chứng sốc phản vệ thường diễn ra trong vòng vài phút tiếp xúc với dị nguyên. Đôi khi, sốc phản vệ có thể diễn ra nửa giờ hoặc lâu hơn sau khi tiếp xúc.

Các biểu hiện tại thể nhẹ, người bệnh có cảm giác khác thường (bồn chồn, hốt hoảng, sợ hãi...), tiếp đó có các biểu hiện bên ngoài như mẩn ngứa, ban đỏ, nổi mề đay, sưng mắt, sưng môi, người phù nề... Mạch nhanh nhỏ khó bắt, huyết áp tụt có khi không đo được. Nặng hơn nữa là biểu hiện của trụy mạch: khó thở, nghẹt thở, đau quặn bụng, đau đầu, chóng mặt, đôi khi hôn mê hoặc choáng váng, vật vã, giãy giụa, co giật... Đối với những sốc phản vệ mà không phát hiện và xử trí kịp thời sẽ rất nguy hiểm.

BS. Nguyễn Văn Khánh

 

Lời khuyên của thầy thuốc

Tùy thuộc về từng cơ địa mà có các biện pháp dự phòng để giảm thiểu dị ứng. Chủ động kiểm soát môi trường, tránh xa các tác nhân gây dị ứng, song song có hướng xử lý kịp thời lúc người dân mắc phải viêm mũi dị ứng và các bệnh dị ứng về da. Ðối với trường hợp dễ bị mẫn cảm hoặc có tiền sử dị ứng với một số kích thích gây đợt dị ứng cấp thì cần hạn chế tiếp xúc. Ví dụ lúc dùng các loại hóa mỹ phẩm phải thử về vùng da cẳng tay trước lúc sử dụng. Mang đủ máy móc bảo hộ lao động khi phải tiếp xúc với hóa chất, sơn, dầu, thuốc trừ sâu diệt cỏ. Ðiều trị tốt các bệnh nhiễm nấm, ký sinh trùng.

Với người bị dị ứng phấn hoa, dị ứng thực phẩm trong đó có hải - thủy sản phải hết sức thận trọng khi ăn uống. Ðối với người có cơ địa dị ứng, có thể tới các cửa hàng miễn dịch - dị ứng để điều trị giải mẫn cảm (cho bệnh nhân tiếp xúc dần dần với chất gây dị ứng để cơ thể quen và mất đi hiện tượng dị ứng với chất đó) hoặc xác định rõ loại chất gây dị ứng để bệnh nhân phòng tránh tiếp xúc.